Hạ khô thảo là một loại thảo dược quý được dùng phổ biến trong các bài thuốc y học cổ truyền để điều trị bệnh trị huyết áp cao, tràng nhạc, khó tiểu,… Sau đây, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu cụ thể về những giá trị mà hạ khô thảo mang lại cũng như cách dùng như thế nào để đạt hiệu quả tối ưu nhé!
- Tên gọi khác: Nãi đông, Thiết sắc thảo.
- Tên dược: Spira Prunella Vulgaris
- Tên khoa học: Brunella vulgaris
- Họ: Hoa môi (danh pháp khoa học: Labiatae)
I. Mô tả dược liệu hạ khô thảo
2. Đặc điểm sinh thái
Hạ khô thảo là cây thân thảo, sống dai, thân có hình vuông, màu hơi tím đỏ. Lá mọc đối xứng, hình mác dài hoặc hình trứng, mép nguyên, đôi khi hơi có răng cưa. Thân và lá có thể được phủ lông nhỏ.
Hoa mọc thành cụm, mọc ở đầu cành, mỗi cụm có từ 5 – 6 hoa. Cánh hoa có màu tím, hình môi, gồm có 2 nhị dài, 2 nhị ngắn. Quả của cây hạ khô thảo nhỏ và cứng.
3. Bộ phận dùng của hạ khô thảo
Cụm hoa và quả của cây được sử dụng để làm dược liệu. Một số địa phương còn dùng cả phần thân và cành của cây để làm thuốc.
4. Phân bố
Cây hạ khô thảo thường mọc ở những nước Âu, Á có những vùng núi cao ôn đới như Ấn Độ, Nhật Bản, Trung Quốc, một số nước Châu Âu,… Tuy nhiên mọc nhiều nhất ở các tỉnh của Trung Quốc như Hà Nam, Giang Tô, Chiết Giang, An Huy,…
Ở nước ta, câydược liệu này mọc chủ yếu ở Hà Giang, Sapa và Tam Đảo.
3. Bộ phận dùng, thu hái, chế biến, bảo quản
Bộ phận dùng: Cụm hoa và quả của cây hạ khô thảo thường được dùng làm thuốc. Một số người còn sử dụng cả phần thân và lá.
Thu hái: Thu hái vào mùa hạ.
Chế biến: Đem phơi hoặc sấy khô. Cây hạ khô thảo sau khi đã qua chế biến có chùy hơi dẹp, dài khoảng 1.5 – 8cm, đường kính rộng từ 0.8 – 1.5cm, có màu nâu hoặc nâu đỏ. Dược liệu này nhẹ, có mùi thơm, vị nhạt và giòn.
Bảo quản: Nơi khô thoáng.
4. Thành phần hóa học
Hạ khô thảo có chứa tinh dầu, muối vô cơ, alkaloid tan trong nước, cyanidingglucosid, chất béo, tannin,. Trong đó tinh dầu có chứa khoảng 50% d-camphor, alcol fenchylic, a- và D- fenchon, acid ursolic, denphinidin,…
Vị thuốc hạ khô thảo
1. Tính vị
Có vị cay, đắng, tính hàn, không độc.
2. Quy kinh
Qui vào hai kinh Can, Đởm.
3. Tác dụng dược lý
a. Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:
- Tác dụng giảm huyết áp: Sử dụng thuốc sắc có chứa hạ khô thảo trên động vật nhận thấy huyết áp giảm rõ rệt. Toàn cây dược liệu này đều có tác dụng này, tuy nhiên hoa là bộ phận có tác dụng rõ nhất (theo Trung Dược Học).
- Tác dụng chống viêm: Tiêm dịch từ hạ khô hảo vào xoang bụng chuột con nhận thấy tác dụng chống viêm rõ rệt (theo Trung Dược Học).
- Tác dụng ức chế vi khuẩn: Dùng thuốc sắc từ cây hạ khô thảo có thể ức chế một số vi khuẩn như trực khuẩn thương hàn, trực khuẩn đại trường, khuẩn cầu chùm, trực khuẩn lỵ, vi khuẩn phẩy hoắc loạn, trực khuẩn biến dạng, trực khuẩn lao.
- Tác dụng lợi tiểu, tăng hô hấp: Thí nghiệm thực hiện lấy các muối vô cơ trong nước sắc từ cây hạ khô thảo, đem tiêm vào tĩnh mạch thỏ nhận thấy huyết áp giảm rõ rệt, lợi tiểu, hô hấp tăng lên (theo Hòa hán dược dụng thực vật).
- Các chất tan trong hạ khô thảo có tác dụng hạ huyết và làm giảm các triệu chứng ở bệnh nhân cao huyết áp (theo báo Y học Liên Xô kỳ 6 năm thứ bảy, 1951 và Y dược học quyển số 4 kỳ 6, 1951).
b. Theo y học cổ truyền:
- Công dụng: Tiêu ứ sáng mắt, giải trừ nhiệt độc ở tử cung và âm hộ, thanh can hỏa, chữa loa dịch, tán uất kết.
- Chủ trị: Nhức đầu, bướu cổ, tuyến vú tăng sinh, huyết áp cao, mắt đỏ sưng đau, chóng mặt, tràng nhạc, nhọt vú sưng viêm.
4. Cách dùng – liều lượng
Dùng hạ khô thảo ở dạng thuốc sắc, có thể dùng đơn lẻ hoặc phối hợp với các dược liệu khác. Mỗi ngày chỉ nên dùng từ 8 – 16g.
Chú ý – Kiêng kỵ khi dùng vị thuốc hạ khô thảo
- Dược liệu hạ khô thảo hay còn gọi là hạ khô thảo bắc khác với hạ khô thảo nam (cải ma, cải trời) thuộc họ Cúc.
- Không dùng cho các trường hợp vị âm hư do dược liệu có khả năng kích thích dạ dày. Nếu dùng, cần gia thêm bạch truật và đảng sâm.
- Không sử dụng bài thuốc từ hạ khô thảo cho phụ nữ mang thai.
Hy vọng với bài viết trên, sẽ giúp bạn có thêm những thông tin bổ ích về cây thảo dược hạ khô thảo. Những thông tin trên đây chỉ mang tính chất tham khảo. Bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng các vị thuốc. Mong nhận được những phản hồi cũng như đồng hành cùng bạn trong những bài viết kế tiếp. Xin chân thành cảm ơn!
Nếu có nhu cầu mua các sản phẩm rượu của Thiên Hữu liên hệ địa chỉ: 35/2 Nguyễn Lương Bằng, Xã Hòa Thắng, Tp. Buôn Ma Thuột, Tỉnh Đắk Lắk. Hotline: 0262.37.07.307 – 0933.958.588.