Xích thược là một vị dược liệu quý với nhiều công dụng tuyệt vời tốt cho sức khỏe. Vị thuốc này được áp dụng rất nhiều trong các bài thuốc y học cổ truyền chữa các chứng huyết nhiệt, ung nhọt gây đau, viêm tuyến tiền liệt và rối loạn kinh nguyệt. Sau đây hãy cùng chúng tôi tìm hiểu sâu hơn về cây thuốc xích thược qua bài viết dưới đây nhé!
- Tên gọi khác: Xuyên xích thược, thược dược, mẫu đơn đỏ
- Tên dược: Radix paeoniae Rubra
- Tên khoa học: Paeonia lactiflora Pall
- Họ: Mao lương (danh pháp khoa học: Ranunculaceae)
I. Mô tả cây dược liệu xích thược
1. Đặc điểm sinh thái của cây xích thược
Xích thược hay còn gọi là mẫu đơn đỏ (khác với bạch thược – mẫu đơn trắng). Mẫu đơn đỏ là cây thân thảo sống lâu năm, chiều cao trung bình từ 50 – 80cm.
Lá cây mọc so le, thường mọc thành cụm (mỗi cụm có từ 2 – 3 lá kép), phiến lá hình trái xoan ngọn giáo, chiều rộng khoảng 4cm, chiều dài từ 8 – 12cm.
Hoa mẫu đơn rất to, đường kính khoảng 10 – 12cm, mọc đơn, có mùi hương tương tự như hoa hồng. Quả có 3 – 5 noãn.
2. Nơi Phân bố cây xích thược
Mẫu đơn đỏ sống chủ yếu ở vùng núi cao, nhiệt độ mát, phân bố chủ yếu ở Trung Quốc và Nhật Bản. Hiện nay, thảo dược này đã được trồng ở một số địa phương nước ta như Lạng Sơn và Cao Bằng.
3. Bộ phận dùng, thu hái, chế biến, bảo quản
Bộ phận dùng: Chủ yếu sử dụng rễ, tuy nhiên một số trường hợp vẫn dùng lá và hạt của cây.
Thu hái: Chỉ thu hái ở cây từ 4 năm tuổi trở lên. Lá thu hoạch vào tháng 4 – 5 hằng năm, rễ được thu hái vào tháng 8 – 10.
Chế biến: Đem lau sạch lông trên lá, thái nhỏ và phơi/ sấy cho khô. Rễ thì loại bỏ rễ con, cạo bỏ vỏ ngoài và đồ lên cho chín. Sau đó đem phơi khô hoàn toàn và dùng dần. Ngoài ra, xích thược còn được chế biến theo nhiều cách khác:
+Ủ mềm rồi thái mỏng, tẩm rượu/ giấm sao vàng (theo Trung Y).
+Đem rễ rửa sạch sau đó ủ cho mềm, đem thái lát mỏng và sấy. Hoặc bào thành lát, tẩm rượu trong 2 giờ rồi sao lên (theo Kinh nghiệm Việt Nam).
Bảo quản: Tránh nơi ẩm thấp, cần đậy kín và để chỗ thoáng nhằm tránh nấm và mọt.
4. Thành phần hóa học
Mẫu đơn đỏ có chứa các thành phần hóa học như đường, acid benzoic, tannin, tinh bột, nhựa, Paeoniflorin,… Tuy nhiên nồng độ acid benzoic trong xích thược lại thấp hơn so với bạch thược.
II. Vị thuốc xích thược
1. Tính vị
Dượ liệu này có vị đắng, chua và tính hơi hàn.
2. Qui kinh
3. Tác dụng dược lý
a. Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:
+ Tác dụng chống co thắt cơ trơn: Thực nghiệm cho thấy dược liệu có khả năng chống co thắt tử cung, ruột và dạ dày nên có khả năng giảm cơn đau.
+ Hạ sốt và kháng viêm: Thành phần Paeoniflorin trong dược liệu có tác dụng giảm thân nhiệt và cải thiện sưng viêm.
+ Tác dụng kháng khuẩn: Xích thược có khả năng kháng các khuẩn gây bệnh thông thường như thương hàn, E. coli, trực khuẩn ho gà, liên cầu khuẩn dung huyết, virus cúm, virus đường ruột, trực khuẩn lỵ, phó thương hàn, khuẩn mủ xanh, tụ cầu khuẩn, phế cầu khuẩn, Herpes và một số loại vi nấm.
+ Tác dụng chống đông máu: Dược liệu này có khả năng chống ngưng tập tiểu cầu và làm giãn động mạch vành nên chống hình thành cục máu đông.
+ Tác dụng hỗ trợ điều trị ung thư: Phối hợp xích thược với hóa trị làm tăng tác dụng của những loại thuốc này.
b. Theo y học cổ truyền:
Xích thược có tác dụng thanh nhiệt, giảm đau, chống ứ, kích thích lưu thông khí huyết, điều kinh. Khi dùng tươi có tác dụng hành huyết, tán tà. Xích thược sao tẩm rượu giúp cầm máu, chống thổ huyết, chữa chảy máu cam. Xích thược sao tẩm với giấm có tác dụng trị đau bụng, bế kinh.
Ngoài ra, vị dược liệu này còn được dùng đơn độc hoặc phối hợp với các vị thuốc khác chủ trị các chứng:
- Đau nhức xương khớp
- Đau thắt ngực do bệnh mạch vành
- Loét dạ dày
- Nhọt sưng ở vú
- Chấn thương tụ máu
- Đau mắt đỏ có kéo màng
- Mắt đỏ do nóng gan…
4. Liều dùng, cách dùng
Xích thược được dùng ở dạng thuốc sắc, tán bột làm hoàn,… dùng riêng lẻ hoặc kết hợp với một số dược liệu khác. Mỗi ngày dùng từ 4 – 10g.
III. Kiêng kỵ khi dùng xích thược
+ Huyết hư nhưng không bị ứ trệ không nên dùng xích thược.
+ Xích thược phản lê lô, vì vậy không nên sử dụng đồng thời.
Hy vọng với bài viết trên, sẽ giúp bạn có thêm những thông tin bổ ích về cây liệu xích thược. Những thông tin trên đây chỉ mang tính chất tham khảo. Bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng các vị thuốc. Cảm ơn bạn đã xem hết bài viết!
Nếu có nhu cầu mua các sản phẩm rượu của Thiên Hữu liên hệ địa chỉ: 35/2 Nguyễn Lương Bằng, Xã Hòa Thắng, Tp. Buôn Ma Thuột, Tỉnh Đắk Lắk. Hotline: 0262.37.07.307 – 0933.958.588.